Đầu những năm 60 quờ các cửa hiệu cắt tóc đều vào hiệp tác xã. Số còn lại do không có việc gì làm mới nghĩ ra cách “đè đầu thiên hạ”.
Mai bằng mai nhọn. Máy sấy tóc hình con ốc sên lớn mạ kền sáng quắc. Húi sang đến màng tang bên kia lão tiếp “…Dồi ló lại pay về Tàu…”. Lớn lên vào quân nhân. Con nít lứa chúng tôi ngày ấy không thích cắt tóc ở những cửa hiệu lớn. Cắt “cao” hay “thấp” tùy theo đề nghị. Tóc ngắn. Phần nhiều những cửa hiệu cắt tóc thời trang vẫn phải trông vào các dịch vụ đi kèm.
Clark Gable. Nhưng “cái chợ” cắt tóc này tồn tại chỉ được vài năm là giải thể. Những tay kéo cự phách ấy còn có thể tham vấn cho khách những kiểu tóc hợp với khuôn mặt.
Ló pay từ pên Tàu sang pên A Lam…”. Gọt nhẵn một bên ác tôi. Đó là tờ “báo mạng” trước khi có internet. Con phố Quang Trung bên hông nhà thờ Saint-Mary tập trung mấy chục tay kéo nhưng cũng chỉ có vài người thợ vững nghề.
Một mình tôi “quản lý đầu tóc” toàn tiểu đoàn. Xà phòng thơm cạo râu đựng trong đĩa cao su có chiếc chổi lông ngắn. Dao cạo liếc tay trên những đoạn da bò xát bột ôxit đồng mát lịm. Khách quen quanh đấy thường đến tay kéo đáng tin còn khách vãng lai thường bị ôm cái đầu “ngố” một đi không trở lại.
Bắt ông ấy “…cúi thấp xuống!”. Sau nhiều năm để tóc dài. Nhưng cũng có những chuyện lão kể ngày ấy cho đến tận hiện giờ vẫn chả hiểu gì. Gáy vuông gáy tròn tùy thích. Ngước mắt nhìn. Khách của họ phần nhiều là công chức cả người Tây lẫn người Việt. Khăn quàng phủ lên người khách trắng bong.
Người đứng tuổi không vào những chỗ ấy vì không những tay nghề của thợ rất ẩm ương mà giá cả buốt đến tận chân tóc. Đứa nào cũng tranh phần cắt tóc sau để có ngày giờ xem truyện. Nhổ râu bằng răng và massage mặt nhiều hơn.
Chỉ có chiếc ghế gỗ tay vịn cũ kỹ và chiếc gương treo trên tường hoen mốc. Thời những năm 90 Hà Nội bung ra rất nhiều cửa hiệu cắt tóc. Các bác ấy giờ còn nắm rõ cả tình hình ca sĩ nào đang lên đang xuống.
Nhưng gặp những ông Sáu. ĐỖ PHẤN. Tôi giờ quay về với kiểu tóc thời niên thiếu. Ông Kỳ ở hiệu Hương Giang 15 Bà Triệu thì tốt nhất không nên nói năng gì. Tuổi tác. Dù là tay kéo vàng hay thợ mới học nghề đều gọi là xã viên. Cắt tóc xong ê hết cả mông. Tôi bị cô thợ trẻ chân dài nguýt dài. Đám thanh niên vào để nhuộm tóc vuốt keo và xén tỉa những mái đầu dị kỳ không có can hệ nhiều đến nghề cắt tóc.
Trên tường treo khá nhiều ảnh đen trắng của các nam minh tinh màn bạc cổ điển như Alain Delon. Thôi thì méo tròn. Bình xịt nước hoa bằng thủy tinh dày có quả bóng bóp. Một lần duy nhất vào hiệu cắt tóc máy lạnh xin cắt đầu trọc. Cửa hàng cắt tóc bấy giờ là những địa chỉ khang trang sạch đẹp quy củ so với nhiều dịch vụ khác. Trung niên rẽ đầu ngôi lệch.
Thợ cắt tóc mặc áo choàng trắng. Có thể là xấu nhất toàn quân bởi tay kéo của thằng bạn đồng ngũ quấy dưới sự hướng dẫn của tôi không bao giờ đúng ý.
Cái truyền thống hay chuyện của thợ cắt tóc hè ngày ấy vẫn còn được lưu truyền ở Hà Nội cho đến tận hiện giờ. Những chiếc ghế quay thời Pháp còn lại được giữ gìn lau chùi sáng bóng. James Dean… Khách tùy theo nhiều lứa tuổi có thể chọn cho mình kiểu tóc rưa rứa. Cả tiểu đoàn chỉ có tiểu trưởng đoàn và tôi có thể “quát nạt” quân lính.
Và bắt chúng tôi ngồi lên tấm ván đặt trên cái ghế quay hiện đại rất trùng triềng khó chịu. Hà Nội hiện thời rất nhiều cửa hiệu cắt tóc máy lạnh. Cạo mặt xong tôi chưa vội xuống khỏi ghế.
Lồi lõm và lợp ngói cho đến tận ngày ra quân. Đuổi ra không tiếp. Lão ấy có một chiếc tay đẫy đựng truyện tranh Tàu đặt cạnh hòm đồ nghề. Những người thợ xuất sắc ngày trước ở làng Kim Liên đã từng mở được cửa hiệu cắt tóc lớn trên phố. Những ông thợ khó tính khó nết thường hay quát.
Marlon Brando. Chống già bằng cách cắt trọc nhưng khoái nhất là vẫn được nghe chuyện tầm phơ tầm phào của mấy bác phó cạo thềm. Lão rề rà “Ngày xửa ngày xưa có một coong chim pủng hoàng. Ở Hà Nội có làng nghề cắt tóc nổi tiếng Kim Liên có từ thời Pháp thuộc.
Thanh niên chọn kiểu đầu “đít vịt” có mái chải sóng lượn hất đuôi sau gáy. Muốn biết nhiều chuyện về Hà Nội không gì hơn là tán dóc với các bác phó cạo vỉa hè.
Lão Đản béo kể chuyện khá quyến rũ bởi cái giọng lơ lớ chứ không bởi câu chuyện hay. Thợ cắt tóc cũng phải có chút vốn dĩ tiếng Tây bồi để giao lưu với khách. Tông đơ bóp tay ộp oạp như ếch gặm bên màng tang. Cửa hiệu lớn nhất là của ông Phạm Ngọc Phúc ở Hàng Bông đoạn cắt với Quán Sứ. Những tay kéo lừng danh của làng hầu hết ra phố Cột Cờ (Điện Biên Phủ) thiên lí cắt tóc hạ.
Nhưng riêng cái đầu của mình thì bao giờ cũng khôn xiết thảm hại. Tôi còn hơn ở chỗ thỉnh thoảng quát cả tiểu đoàn trưởng. Lão tít cặp mắt híp “…Dồi ló pay ti tâu mất không piết… Xuống ti cho thằng khác lên”. Chúng tôi chọn hàng lão Đản béo người Hoa bên vườn nhãn phố Hai Bà Trưng cạnh hãng ô tô Simca.
Người ta vào hiệu cắt tóc để gội đầu. Ngôi nhà gạch 2 tầng tráng lệ có hàng chữ Phạm Ngọc Phúc được đắp nổi bằng xi măng trước nhà vẫn là cửa hiệu cắt tóc nức tiếng nhiều năm sau hòa bình lập lại.
Những chuyện bậy bạ đầu tiên trong đời tôi biết được là nghe lão kể như “Lạy cụ đề ạ” chẳng hạn. Vả lại kiểu đầu độc nhất vô nhị tôi được cắt thời niên thiếu chỉ là cạo trọc cũng chẳng cần đến những công cụ nhiêu khê của một cửa hiệu lớn.
